Beste lezers -cursisten
Chocolade volstaat niet als zelfzorg.
Zelfzorg: meer dan een reep chocolade
Je
mag als leraar niet zeggen dat je het moeilijk hebt. Taboe. Veertig
procent van alle ziektedagen heeft nochtans een psychosociale oorzaak.
We zorgen goed voor onze leerlingen, maar dragen we even goed zorg voor
onszelf? “Aardige en betrokken mensen met een hoog
verantwoordelijkheidsgevoel zijn het meest kwetsbaar voor stress en
burn-out”, zeggen specialisten Bieke Vandeweyer en Erik Vanherck. Ze
torpederen vier misvattingen over zelfzorg.1. Zelfzorg? “Ik heb dat niet nodig”
Erik Vanherck: “Als een ‘stielman’ zijn gereedschap niet onderhoudt, levert hij na verloop van tijd niet het precieze werk dat je van hem verwacht. Hetzelfde geldt voor leraren, directeurs en clb-medewerkers. Hun instrumenten: betrokken zijn, nauwgezet werken, zorg en idealisme.Het persoonlijkheidsprofiel van mensen die kiezen voor het onderwijs is heel anders dan dat van mensen die kiezen voor de commerciële sector. Vaak cijferen ze zichzelf weg. Ze willen er zijn voor anderen, zijn perfectionistisch, gevoelig, heel emotioneel betrokken bij hun werk, nauwgezet. Door deze sterke punten maken ze als leraar het verschil. Maar tegelijkertijd zijn het valkuilen. Als je ermee overdrijft, raak je uit balans en word je een probleem voor jezelf, je collega’s en leerlingen. Onderwijsmensen vormen dus een erg kwetsbare beroepsgroep. Vanuit een sterk idealisme denken ze dat grenzen niet kunnen en mogen, dat ze zichzelf niet moeten beschermen, dat ze er eindeloos moeten zijn voor de anderen.
Bovendien heerst er in het onderwijs nog een taboe over zelfzorg. Je mag blijkbaar niet zeggen dat je het moeilijk hebt. Dat is niet ‘professioneel’. Maar dat klopt niet: als je het gevoel hebt dat je uit balans geraakt, zegt dat niets over je professionele kwaliteiten.”
“Perfectionisme is een valkuil”
2. Zelfzorg? “Ik heb daar geen tijd voor”
Bieke Vandeweyer: “Zelfzorg is leren genieten van je job binnen duidelijke grenzen. Het is beseffen wat je kwaliteiten zijn en tegelijk op zoek gaan naar je persoonlijke grenzen. Het is nadenken over wat je in je job naar beneden haalt (papierberg, de energie die het werk vergt) en dan zoeken naar activiteiten die nieuwe energie geven: shoppen, naar het voetbal, fietsen, koken, poetsen, een boek lezen, biljarten. Zelfzorg betekent dus niet dat je ‘foert’ zegt en alles in de hoek keilt. Maar je zegt wel ‘nee’ in bepaalde situaties, en dat is iets anders.Meestal weten we wel wat anderen van ons verwachten. Maar weten we ook wat we zelf nodig hebben? Vaak staan we pas stil als we echt ernstige gezondheidsproblemen hebben, als onze relatie misloopt, er ruzies, problemen en verwijten komen.”
“Zeg niet foert maar nee”
3. Zelfzorg? “Daar moet je op onze school niet mee afkomen”
Erik Vanherck: “Directeurs zijn sleutelfiguren als het over zelfzorg gaat. Zij moeten overtuigd geraken van het voordeel voor hun organisatie. Sommige directeurs vrezen voor een collectief ‘klaag- en zaagmoment’. Dat is niet terecht. Je gaat ook op zoek naar wat goed loopt, wat de straffe kanten zijn van de school en hoe je die fundamenten kunt beschermen en verhogen.Misschien werkt de directeur zelf 200 procent voor de school en denken leraren dat het geen goed idee is om zichzelf te beschermen. Of misschien is er niet genoeg ‘veiligheid’ tussen de collega’s om over zichzelf te praten, is er geen sfeer die een open dialoog toelaat (‘Daar heb je die zaag weer’). Of is het taboe nog te groot (‘Ik zal maar zwijgen, anders denken ze nog dat ik mijn job niet aankan’).
Uiteindelijk zou je zover moeten komen dat collega’s elkaar helpen met zelfzorg: ze stellen geïnteresseerde vragen, helpen patronen ontdekken, waarderen de andere, geven elkaar complimenten of eerlijke kritiek. Directeurs vragen in een functionerings- of evaluatiegesprek hoe hun personeelsleden aan zelfzorg doen. De school denkt na over andere afspraken met de ouders, over werkherverdeling (krijgen de nieuwkomers altijd de moeilijkste klassen?), over een andere manier van problemen aanpakken.
Elke vrijdag een happy hour organiseren, is onvoldoende. Dat kan wel als het een uitloper is van een proces waarbij je nadenkt over waar je als school naartoe wilt. Maar als dat niet zo is, wordt het geforceerd.”
“Een happy hour volstaat niet”
4. Zelfzorg? “Ik kan dat niet”
Bieke Vandeweyer: “Zelfzorg heeft in de eerste plaats met ‘durven’ te maken, niet met ‘kunnen’. Sommige mensen staan moeilijker stil bij zichzelf uit angst voor wat ze zullen tegenkomen. Ook leidinggevenden zijn bang dat zelfzorg de doos van Pandora opent in hun organisatie. Wij merken dat het vaak niet om wereldschokkende gebeurtenissen en vaststellingen gaat. Grijp niet naar een reep chocolade of een whisky als je je slecht voelt. Dat is louter compenseren. Je zoekt verdoving. Zelfzorg is een actief en selectief keuzeproces waarbij we doen wat wezenlijk goed is voor ons.Onlangs vroeg iemand ons: ‘Ah, jullie hebben dus geen stress meer?’ Dat klopt natuurlijk niet. Zelfzorg betekent dat je precies weet wat die stress veroorzaakt, dat je ernaar handelt en anticipeert. Of we dat kunnen leren? In de opleidingen die jonge mensen voorbereiden op een hulpverlenersrol (sociaal werkers, psychologen) is er intussen aandacht voor zelfzorg. In de lerarenopleiding begint ook wel wat te bewegen. Mindfulness, yoga, massage… Voor jezelf zorgen boomt duidelijk in onze maatschappij. Het is een signaal dat deze maatschappij dat echt wel nodig heeft.”
“Je moet vooral durven”Clb-medewerkers Bieke Vandeweyer en Erik Vanherck geven vorming over zelfzorg.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten